در این وبلاگ و در مکانهای مختلفی که برای بحث فراغت حضور داشتهام به کرات به این موضوع پرداختهام که برای اوقات فراغت تعریف ثابتی وجود ندارد و به تعداد پژوهشگران و اساتید این حوزه، تعریف برای اوقات فراغت وجود دارد. بدین منظور هر از مدتی نظر اندیشمندان مختلفی را درباره فراغت در اینجا بیان کردهام. حال نظر چند تن دیگر را برای آشنایی بیشتر با نظرات صاحبنظران این حوزه در اینجا میآورم.
استانلی پارکر (Stanley Parker)
پارکر به سه طریق اوقات فراغت را تعریف کرده است:
1- اگر بیست و چهار ساعت شبانه روز را در نظر بگیریم و آنگاه از میان آن زمان غیرفراغت را استخراج کنیم که شامل مواردی مانند کار، خواب، خوردن، برآورده ساختن نیازهای فیزیولوژیکی و مانند آنها خواهد بود. این شیوه یا تعریف را میتوان باقی مانده (Residual) نامید که نمونه مشخص آن در فرهنگ جامعه شناسی چنین آمده است: اوقات فراغت یعنی اختصاص وقت به کار، خواب و سایر ضروریات که آنها را از ۲۴ ساعت کم میکنیم و بدین ترتیب به وقت اضافه میرسیم که این تعریف در حال حاضر برای اوقات فراغت مناسب نیست و بیشتر برای زمان آزاد مناسب است.
۲- اوقات فراغت بخشی از زمان نیست بلکه کیفیتی از کار است یا کیفیتی مشخص است که در یک عمل مشهود است، براساس همین برداشت، برخی از جامعه شناسان نیز بر کیفیت آزادی موجود در اوقات فراغت تأکید میکنند، به عنوان نمونه، تورین صاحب نظر برجسته، اوقات فراغت را در آزادی از قوانین و هنجارهای جامعه تلقی میکند.
3- فراغت زمانی است که هر فرد از کار با سایر وظایف آزاد است و ممکن است برای منظورهای مختلفی مثل استراحت و سرگرمی، دستاوردهای اجتماعی یا رشد شخصی مورد استفاده قرار دهد. این تعریف از نظر شخصی از سایر تعریفهای جناب پارکر برای اوقات فراغت مناسبتر است.
پارکر به صورت کلی مدعی است
ادامه مطلبدر گذشته افراد خیلی راحتتر از اکنون زندگی میکردند. آنها توقع خاصی از زندگی نداشتند. اکثر افراد در یک مسیر مشخص شده حرکت میکردند. به عنوان مثال شخصی که پدرش کشاورز بود او هم کشاورز میشد. آنها همین که کنار هم بودند خوشحال بودند و گلهای از نبود امکانات خاص نبود. اما امروزه زندگی کردن به تنهایی مهم نیست بلکه چگونگی زندگی کردن است که مهم شده است. مهم است که افراد چه فراغتهایی در زندگی دارند و به چه امکاناتی دسترسی دارند. بدین منظور نیاز است که بررسی شود افراد برای شرکت در فراغتهای مورد علاقه خود چه موانعی دارند.
در یک چارچوب نظری برای مطالعه موانع مشارکت مردم در ورزش، کراوفورد و همکاران مدل هرمی موانع مشارکت در فعالیتهای اوقات فراغت را پیشنهاد کردند. این مدل برای اولین بار، موانع را با توجه به اهمیت آنها در فرایند تصمیم گیری فرد به سه دسته: موانع درون فردی، موانع بین فردی، و موانع ساختاری تقسیم بندی نمود.
موانع درون فردی به صفات و خصوصیات بازدارنده روانی اشاره دارد که از تجارب منفی فردی ریشه میگیرد. موانع درون فردی از بی میلی، عدم آگاهی، مشکلات جسمانی یا روانی ناشی میشود. به عنوان مثال فردی را در نظر بگیرید
ادامه مطلبواژه صنعت گردشگری، اصطلاحی است که از زبانهای خارجی ترجمه شده و به غلط در زبان فارسی بکار میرود. اینکه این واژه و استفاده از آن در زبان فارسی چرا نادرست است باید به مفهوم واژه صنعت یا Industry در زبانهای اروپایی توجه کرد. ترجمه درست واژه Industry در زبان فارسی کلمه صناعت است همان طور که واژه های فلاحت، سیاحت و زراعت به عنوان هموزنهای لغوی در زبان عربی ساخته شدهاند. معادلهای فارسی این اصطلاحات کشاورزی، بازرگانی، گردشگری و کشت و کار یا کشتگری است که عموما بکار میروند.
متأسفانه در زبان فارسی مفهوم کلمه صنعت و صناعت یکسان گرفته شدهاند. در حالیکه چنین نیست و هر یک از این دو واژه مفهوم خاص خود را دارند. صناعت فعالیتی است که در آن یک ماده اولیه به کالای قابل مصرف تبدیل میشود. فرایندی که این تبدیل در طی آن انجام میگیرد، یک فرایند صنعتی است. از اینرو صنعت فرایندی است که طی آن مواد اولیه به صورت کالای قابل مصرف و مبادله درآمده و مورد استفاده قرار می گیرند. در زبانهای اروپایی از واژه صنعت علاوه بر این مفهوم، مفاهیم دیگری نیز برداشت میشود. مانند فعالیت، پیشه، داد و ستد، سوداگری و از جمله بیزینس. آنجا که در این زبان ها از واژه Tourisim Industry استفاده میشود، مراد بیزنس گردشگری است نه صنعت گردشگری. از اینرو در زبان فارسی اصطلاح خودساخته ای است که میتوان حتی بدون بکار بردن واژه صنعت هم مقصود را بیان کرد.
گذشته از آن در فعالیتهای گردشگری هیچ گونه ماده اولیهای وجود ندارد که بتوان طی فرایند صنعتی
ادامه مطلبدر جهان امروز ما تنوع سرگرمیها بیشتر شده است ولی کماکان بسیاری از ما سرگرم نیستیم و حوصله ما خیلی اوقات سر میرود و لحظات کسل کنندهای را تجربه میکنیم. ما وقت بسیاری برای سرگرمی میگذاریم به خاطر اینکه فکر میکنیم سزاوار سرگرمی و تفریح بهتری هستیم. ما نیاز داریم که شاد باشیم، لحظاتی را دور از مشکلات خود سپری کنیم و زمانی را دور از جدیت دنیای اطراف خود به حالت فان بگذرانیم. بدین خاطر است که نیاز به سرگرمی در دنیای امروز به وجود آمده است حتی شاید بیشتر از قبل.
فرهنگ معین سرگرمی را این گونه تعریف کرده است: آن چه موجب مشغولیت و تفریح باشد. در واقع سرگرمی به فعالیتهایی گفته میشود که در آن توجه مخاطبان یا شرکتکنندگان به موضوعی یا کنشی سرگرمکننده جلب میشود. این می تواند یک فعالیت، یک ایده یا یک کار باشد، که طی هزاران سال پیشرفت کرده است، خصوصاً در زمینه جلب توجه مخاطب. باید دقت کرد که توجه افراد مختلف به چیزهای مختلفی جلب میشود چون هر فرد سلیقه مختص به خود را در زمینه سرگرمی دارد.
تجربه سرگرم شدن عموماً و نه همیشه با شادی و خنده همراه میشود هر چند بسیاری از سرگرمی ها هدف جدیتری دارند و ممکن است این فعالیتهای سرگرم کننده دانش و بینش خاصی را به مخاطب منتقل کنند. در این بین گذر زمان هم تاثیر زیادی روی تعریف سرگرمی گذاشته است. به طور مثال تنبیه در ملاعام که تماشای آن روزی سرگرمی محسوب میشد از مکانهای عمومی حذف شده است، یا بالعکس فعالیتهایی نظیر تیراندازی یا اسب سواری که زمانی نیازهای اساسی انسانها بودند امروزه تبدیل به ورزشهای حرفهای و سرگرمی جذابی برای مخاطبانشان شدهاند.
از نظر مفهومی سرگرمی نوعی از اشکال گذران اوقات فراغت است. سرگرمی از جمله فعالیتهای رایج در همه جوامع بشری است. لیکن تا پیش از مطرح شدن موضوع اوقات فراغت جایگاه تعریف شدهای در مطالعات اجتماعی و انسانی نداشت. از دهه ۱۹۷۰ پژوهشگران مطالعات اجتماعی، گردشگری و گذران اوقات فراغت، از جمله کارل روپرت (Karl Ruppert) که مفاهیمی چون تحول از جغرافیای گردشگری به جغرافیای گذران اوقات فراغت را مطرح کردند، به این باور رسیدند که سرگرمی هم نوعی از اشکال گذران اوقات فراغت است.
سرگرمی اشکال فراوانی دارد و هر کس میتواند متناسب با علایق و سلایق شخصی خود، بخشی از اوقات فراغت خود را از طریق سرگرمی بگذراند. مجموعهداران یا کلکسیونرهای تمبر، سکه، کبریت، سیگار، پروانه، انواع ات، دوچرخه، موتورسیکلت، اتومبیل، صفحات گرامافون، عکسهای قدیمی و مانند اینها اغلب کسانی هستند که از این طریق خود را سرگرم میکنند. گروهی دیگر با نگهداری انواع پرندگان و یا دیگر حیوانات در خانه، همچنین پرورش انواع گل و گیاه و اختصاص بخشی از فراغت به آنها به سرگرم کردن خود میپردازند. کبوتربازی در ایران، قهوه خانه نشینی، گوش فرادادن به نقالی در قهوهخانههای قدیمی از جمله سرگرمیهای شناخته شده در ایران است.
برای بیان مفهوم سرگرمی سه اصطلاح بیشتر استفاده میشود: hobby, entertainment, fun
شاید از هر سه واژه معنی سرگرمی استخراج شود اما باید بدانیم این مفاهیم با هم تفاوت دارند
ادامه مطلبدر ادبیات اوقات فراغت، فراغت به دستههای مختلفی تقسیم شده است. بر حسب زمان، مکان، خود فعالیت و موارد دیگر این تقسیم بندی ها انجام شده است. یکی از این دستهبندی ها تقسیم فراغت به دو نوع مولد و غیرمولد است.
فراغت مولد
منظور از فراغت مولد (productive leisure) شکل یا اشکالی از اوقات فراغت است که دستاوردی پرورشی و آموزشی برای انسان داشته باشد و یا اینکه با گذران آن زمینه های اشتغال و امرار معاش برای دیگران فراهم آید. به عنوان مثال گذران اوقات فراغت به شکل تماشا باعث بوجود آمدن تولیدات سینمایی یا تلویزیونی شده و یا هنر تئاتر را رونق میبخشد. فعالیتهای گردشگری را در نظر بگیرید که شکلی از گذران اوقات فراغت هستند. این فعالیتها علاوه بر دستاوردهای آموزشی و پژوهشی برای طیف وسیعی از نیروهای کاری مرتبط با خدمات گردشگری فرصت شغلی بوجود میآورند. برخی اوقات فراغت مولد فعالیت غیر اقتصادی است که در آن انسان مهارت یا توانایی به دست میآورد یا حتی در زمانهایی میتواند موجب انبساط خاطر او در لحظات زندگی شود.
فراغت غیرمولد
فراغت غیرمولد (unproductive leisure) شکلی از فراغت است که بدون دستاوردهای پرورشی و یا آموزشی سپری میشوند و چه بسا صرف رفتارهای نابهنجار شود. گذران بیهوده وقت، روی آوردن به رفتارهای نابهنجار مانند قمار، مصرف مواد مخدر، ولگردی در خیابانها، هرزگی، شب زنده داری بی هدف از جمله اشکال گذران اوقات فراغت غیرمولد به شمار میروند. برخی جامعه شناسان بروز اینگونه ناهنجاریهای رفتاری و اجتماعی را ناشی از فقدان مدیریت بر زمان فراغت و رواج گذران اوقات فراغت غیرمولد مینامند.
جفری دومازدیه (Joffre Dumazedier) متولد 30 دسامبر 1915 است و در یک خانواده متوسط در شمال فرانسه به دنیا آمد. او دانش آموخته دانشگاه سوربن است. وی در سال 1954، گروه مطالعات تفریحی و فرهنگ عامه را تأسیس کرد. در سال 1956 در آمستردام، وی با حدود بیست جامعه شناس آلمانی، آمریکایی، انگلیسی، برزیلی، هلندی، روسی و یوگسلاوی سابق، کمیته تحقیق در مورد اوقات فراغت، به عنوان مؤلفه ای از انجمن بین المللی جامعه شناسی را ایجاد کرد. او در 25 سپتامبر 2002 چشم از جهان بست و در حدود 87 سال زندگی خود خدمات بسیاری را در زمینه جامعه شناسی و اوقات فراغت به جهان ارائه کرد.
دومازدیه جامعه شناس فرانسوی برای فراغت به معنای امروزی پنج شرط در نظر میگیرد:
ادامه مطلببازی هسته مرکزی دو مفهوم اوقات فراغت و تفریح است. بازی به فعالیتهایی گفته میشود که با شرکت آزادانه در آنها، احساس رضایت و خشنودی به وجود میآید. بازی ما را از دنیای خود جدا میکند و هر گونه تجربه بد، ناکامی و حس بد در لحظه بازی فراموش میشود.
بازی در بین گروههای جوان بسیاری از حیوانات هم دیده میشود. به عنوان مثال شامپانزهها بیشتر وقت خود را به بازی میگذرانند.
در واقع بازی یک فعالیت جهان شمول و همگانی در میان نسلهای جوان جوامع انسانی است و هیچ گونه محدودیتی به لحاظ جنسیت، نژاد و مذهب و . در این زمینه وجود ندارد. اشکال بازی کودکان نوعا در میان جوامع گوناگون بشری یکسان است. کودکان بازی را با بدن خود شروع میکنند و سپس به بازی با اشیاء پیرامون خود میپردازند. بازیهای آنها پس از مدتی تکراری میشود پس دیگران را وارد بازی خود میکنند و در نهایت به بازیهایی که قاعده و قانون دارند روی میآورند.
برخی پژوهشها نشان دادهاند بازی یکسری بنیانهای فیزیولوژیک دارد. برخی محققان معتقدند میل به بازی در نتیجه برخی فرآیندهای شیمیایی در بدن ایجاد میشود. به نظر این افراد، کدهای هورمونی یا ژنتیک چنین میلی را ایجاد میکند. به عنوان مثال دیده شده است زمانی که بخش مشخصی از مغز حیوانات از بین میرود برخی رفتارها مانند میل به بازی دیگر در آنها دیده نمیشود.
ویژگیهای بازی
ادامه مطلبهر فعالیتی در زندگی ما پیامدی دارد. اوقات فراغت و فعالیتهای فراغتی هم از این قاعده مستثنی نیست و پیامدهایی در زندگی ما دارد. محققین و متخصصان همیشه به این موضوع اشاره داشتهاند که اوقات فراغت مانند شمشیر دولبه است که در صورت استفاده مناسب از آن تأثیرات مثبتی در زندگی فرد خواهد داشت. در این بخش به بررسی رابطه بین شرکت در فعالیتهای فراغتی و کارکردهای مثبت آن در زندگی افراد میپردازیم.
۱- کارکردهای جسمانی اوقات فراغت
از نخستین فواید شرکت در فعالیت های فراغتی، دستیابی به سلامت جسمانی است. استراحت و تجدید قوا که در اوقات فراغت به وجود میآید برای حفظ سلامت و کارایی بدن امری ضروری است.
انسان وقتی به شکل مستمر با محرک واحدی سر و کار داشته باشد؛ به لحاظ روانی از آن خسته و خواستار تغییر آن می شود. استفاده از اوقات فراغت کمک میکند تا فرد هم قوای جسمانی خود را تجدید کند و هم ضریب موفقیت و کارآمدی خود را در فعالیتهای دیگرش افزایش دهد. هنگامی که فرد از انجام کارهای روزانه و تکراری خسته میشود؛ بهترین کار، برنامه ریزی برای اوقات فراغت است. به این ترتیب قوای جسمانی خود را در این زمان بازسازی میکند و ضریب موفقیت و کارآمدی وی نیز در فعالیتهای آتی افزایش پیدا میکند.
ادامه مطلبشاید فکر کنید اوقات فراغت از زمان خاصی به وجود آمده است اما اوقات فراغت در تمام مراحل تاریخی زندگی بشر وجود داشته است. چیزی که از دوران اولیه تا امروز تغییر کرده است آگاهی ما نسبت به موضوع اوقات فراغت است. در گذشته کار، بازی، تفریح زیاد از یکدیگر جدا نبودند. حتی یکسری از آنها با هم جزء آئین مذهبی بودند. به عبارت دیگر معنای آنها در زندگی با وجود تفاوتشان یکی بود. در چنین شرایطی مشخص است اوقات فراغت به معنای امروزی وجود نداشته است. میتوان برای بررسی روند تکوین و تکامل اوقان فراغت، آن را به چند دوره تقسیم کرد. دوره اول اوقات فراغت، متعلق به جوامع نخستین است که انسانهای نخستین در آن زیست میکردند.
دوران نخستین
ادامه مطلبدر اینجا به صورت خلاصه تحت عنوان ویژگیهای اوقات فراغت راجع به این موضوع نوشتهام اما خب حس کردم نیاز است به شکل کاملتری راجع به این مطلب بنویسم به خصوص زمانی که راجع به این موضوع سرچی انجام دادم متوجه شدم این موضوع را بسیاری از سایتها اشتباه توضیح دادهاند مثلا سایتی آمده بود کارکردهای اوقات فراغت را به عنوان ویژگیهای آن توضیح داده بود.
واژه فراغت در زبان محاوره و ادبیات عامه دارای چند معنی متفاوت است مثلا یک معنی آن فارغ بودن، فراغت داشتن است. معنی دیگر آن خلاف شغل بودن است یعنی از کاری دست بکشیم یا امری را به پایان برسانیم. اما هنوز ما نمیدانیم که چه چیزی را میتوانیم فراغت بنامیم و سوال اساسی این است که چگونه بدانیم آیا مرز مشخصی برای تعیین فراغت وجود دارد؟
ادامه مطلب
درباره این سایت